Yazar – Alessandro Albano
Vadi Finans – Tanınmış bir ekonomist olan ve hala New York Üniversitesi Stern School of Business’ta iktisat profesörü olarak misyon yapan Nouriel Roubini, global iktisat ve finans piyasalarının durumuna ait karamsar iddialarıyla bilinir. Lakin Project Syndicate’teki bu yazısı daha da ileri giderek “Kaçınılmaz Çöküş”, yani globalleşmiş dünyanın birkaç ay içinde karşılaşacağı ve merkez bankalarının bile karşı koyamayacağı kaçınılmaz çöküş başlığını taşıyor.
“Yıllar süren çok genişlemeci maliye, para ve kredi siyasetleri ve büyük negatif arz şoklarının başlamasının akabinde stagflasyonist baskılar, artık devasa bir kamu ve özel kesim borç dağını sıkıştırıyor.” diye yazan ekonomist, “Tüm ekonomik krizlerin anası yaklaşıyor ve siyasetçilerin bu bahiste yapabileceği pek bir şey olmayacak.” ihtarında bulunuyor.
Roubini bu görüşünü savunmak için “şaşırtıcı” olarak nitelendirdiği borç datalarına dikkat çekiyor. Roubini şöyle diyor:
“Küresel olarak toplam özel ve kamu kesimi borcunun GSYİH’ye oranı, 1999’da %200 iken 2021’de %350’ye yükseldi. Bu oran şu anda gelişmiş ekonomilerde %420, Çin’de ise %330’dur. Amerika Birleşik Devletleri’nde ise bu %420 ile Büyük Buhran devrinde ve İkinci Dünya Savaşı sonrasında görülenden daha yüksek.”
Makaleye nazaran bu çok borçlanma uzun vakittir devam ediyor ve düşük faizler, 2008 krizi ve COVID-19’la geçen iki yıl boyunca “hanehalkları, şirketler, bankalar, gölge bankalar, hükümetler ve hatta tüm ülkeler” üzere “iflas etmiş zombileri” ayakta tuttu.
Ancak artık tıpkı çok genişlemeci maliye, para ve kredi siyasetleri tarafından alevlenen enflasyon, Roubini’nin açıkça yazdığı üzere bu finansal “Ölülerin Şafağı’nı” bitirdi. Merkez bankalarının faiz oranlarını yükseltmek zorunda kalmasıyla, “zombiler borç servisi maliyetlerinde sert artışlar görüyor.”
Enflasyon tıpkı vakitte hanehalkının gerçek gelirini aşındırdığı ve gayrimenkul ve finansal varlıklar üzere varlıklarının kıymetini düşürdüğü için bu radikal değişim “üçlü bir darbe” manasına geliyor. “Aynı şey kırılgan ve çok kaldıraçlı şirketler, finans kurumları ve hükümetler için de geçerli: Tıpkı anda önemli halde artan borçlanma maliyetleri, düşen gelir ve yararlar ve azalan varlık kıymetleri ile karşı karşıya.”
Yukarıda bahsedilen krizlerin tersine çok genişlemeci siyasetler, enflasyon ateşini daha da alevlendireceği için artık uygulanamaz ve ekonomist, bunun derin ve uzun müddetli bir resesyonun yanı sıra önemli bir mali kriz manasına geldiğine dikkat çekiyor.
Makalede “Varlık balonları patladıkça borç ödeme oranları yükseldikçe ve hanehalkları, şirketler ve hükümetler ortasında enflasyona nazaran ayarlanmış gelirler düştükçe ekonomik kriz ve finansal çöküş birbirini besleyecektir.” deniyor.
“Kendi para üniteleriyle borçlanan gelişmiş ekonomiler, uzun vadeli sabit faizli nominal borçlarının gerçek pahasını düşürmek için beklenmedik bir enflasyon dalgasını kullanabilir. Hükümetler açıklarını azaltmak için vergileri artırmaya ya da harcamaları kısmaya isteksiz olduklarından merkez bankası açıklarının parasallaştırılması, bir sefer daha en az direnç gösteren yol olarak görülecektir. Lakin herkesi her vakit kandıramazsınız.”
Roubini, Project Syndicate’teki yazısını şöyle sonlandırıyor: “Tüm stagflasyonist borç krizlerinin anası ertelenebilir lakin önlenemez.”
