İran devlet televizyonuna nazaran, İran, “Uluslararası Atom Gücü Ajansı (UAEA) ile kâfi iş birliği yapmadığı” gerekçesiyle UAEA İdare Konseyinde alınan aleyhte karara reaksiyon olarak yüksek seviyede uranyum zenginleştirmeye başladığını duyurdu.
Bu kapsamda İran Atom Gücü Kurumunun, Fordo’daki nükleer tesiste uranyumu yüzde 60 saflıkta zenginleştirme sürecine başladığı ve bu oranda zenginleştirilen uranyum ölçüsünü artırdığı belirtildi.
Karara cevap olarak ayrıyeten, Natanz ve Fordo’daki tesislerde yeni bir santrifüj zinciri oluşturulacağı ve Fordo’daki IR1 santrifüjlerinin daha süratli uranyum zenginleştirebilen yeni kuşak IR6 santrifüjleriyle değiştirileceği bilgisi verildi.
Verilen müsaade yüzde 3,67’ydi
İran ile Birleşmiş Milletler Güvenlik Kurulunun (BMGK) daimi üyeleri ABD, Rusya, Çin, İngiltere ve Fransa ile Almanya (5+1) ortasında 2015’te imzalanan Kapsamlı Ortak Aksiyon Planı (KOEP) olarak isimlendirilen nükleer mutabakat, Tahran’a yüzde 3,67 oranında uranyum zenginleştirme faaliyetini sürdürme müsaadesi veriyor.
Buna karşılık ABD’nin 2018’de mutabakattan tek taraflı çekilmesinden bir yıl sonra mutabakattaki taahhütlerini durduran İran, birinci olarak Natanz’da 17 Nisan 2020’de yüzde 60 saflıkta uranyum zenginleştirdiğini duyurmuştu.
Yüzde 60 kaygı nedeni
Tahran’ın uranyumu yüzde 20 ve yüzde 60 saflıkla zenginleştirmesi Batılı ülkelerde telaşlara neden oluyor; zira uranyumun yüzde 20 ve üzerinde zenginleştirilmesi nükleer bomba elde etmeye imkan sağlayacak yüzde 90 saflıkta parçalanabilir uranyuma ulaşmak için kıymetli bir basamak olarak kabul ediliyor.
İran’da UAEA’ya bildirilmemiş 3 yerde nükleer bulguların tespit edilmesi ve kelam konusu nükleer bulgulara ait Tahran idaresine yöneltilen soruların istenilen seviyede yanıtlanmaması taraflar ortasında gerginliğe neden olmuştu.
Gerginlik kelam konusu
Ajansın, Tahran’ın bu 3 yere ait yaptığı açıklamayı teknik olarak inandırıcı bulmadığını bildirmesi üzerine 8 Haziran’da UAEA İdare Şurası, İran’a karşı karar almıştı. Bu gelişme üzerine İran, 9 Haziran’da 2015’teki muahede kapsamında nükleer programını denetlemek gayesiyle Ajansın kullandığı kamera sistemleri başta olmak üzere çeşitli ekipmanları kaldırmaya başladığını duyurmuştu.
İran, 2 Kasım’da UAEA ile farklılıkları azaltmak için Viyana’ya bir heyet gönderdiğini duyurmuş, UAEA Lideri Rafael Mariano Grossi ise 9 Kasım’da yaptığı açıklamada, İran’ın son toplantıda “yeni bir şey sunmadığını” söylemişti.
İran’ı nükleer programı konusunda UAEA ile iş birliği yapmamakla suçlayan ABD, Fransa, Almanya ve İngiltere, UAEA İdare Konseyine, İran’ın “UAEA ile derhal iş birliği yapmasını” vurgulayan bir karar hazırlamıştı.
UAEA İdare Şurasında 17 Kasım Perşembe günü oylanarak 35 ülkeden 26’sının oyunu alan kararda, UAEA ile kâfi iş birliği yapmamakla suçlanan İran’a, “bildirilmemiş 3 yerde bulunan uranyum izlerinin varlığına ait derhal kabul edilebilir bir teknik açıklama sağlama” daveti yapılmıştı.
İran Dışişleri Bakanı Hüseyin Buyruk Abdullahiyan 19 Kasım’daki açıklamasında, UAEA İdare Heyetinde Tahran aleyhinde alınan kararın “siyasi” olduğunu ve karara karşılık vereceklerini söylemişti.
