Şube sayısı 200’ün üzerinde olan besin zincir mağazaları, satışa sundukları eserler ve şubelerine ait dataları Ticaret Bakanlığı’nca belirlenen sisteme aktarmakla yükümlü kılındı. Ekonomistler, bu gelişmeyi “kontrollü ekonomiye” geçiş ve “algı operasyonu” olarak nitelendirdi. Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, “Hoş geldin güdümlü piyasa iktisadı, beğenilen geldin denetimli piyasa ekonomisi… Özgür piyasa kaidelerinden uzaklaşılıp sabit fiyat sistemine geçilmesi birtakım marketleri kaliteyi düşürmeye itebilir. Hatta birtakım marketlerde kimi tüketim malları da bulunamayabilir” dedi. Ekonomist İhtilal Zelyut, “AKP algı operasyonlarıyla günü kurtarmaya çalışıyor” derken, ekonomist Yağız Kutay Işık da “Türkiye’de iktidar hür piyasayı kendi isteklerine nazaran yorumladığı periyotlar vakit zaman oldu. Zincir marketlerle ilgili alınan karar da aslında bunun bir örneği” değerlendirmesini yaptı.
Ticaret Bakanlığı’nca hazırlanan Perakende Ticarette Uygulanacak Prensip ve Kurallar Hakkında Yönetmelik’ değişikliği bugün yürürlüğe girdi. Yönetmelikte yapılan değişiklikle; şube sayısı 200’ün üzerinde olan besin zincir mağazaları satışa sundukları eserler ve şubelerine ait dataları bakanlıkça belirlenen sisteme aktarmakla yükümlü oldu.
Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu ve ekonomistler Cihan İhtilal Zelyut ile Yağız Kutay Işık, bu yönetmeliğin ne manaya geldiğini ANKA Haber Ajansı’na kıymetlendirdi.
“HOŞ GELDİN DENETİMLİ PİYASA EKONOMİSİ”
Eski Ziraat Bankası Genel Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Şenol Babuşcu, Twitter hesabından, “’Marketler neden, enflasyon sonuç’ söylemi fiyat sabitlemeye yanlışsız gidiyor… Hür piyasa iktisadından güdümlü piyasa ekonomisine… Beğenilen geldin güdümlü piyasa iktisadı, beğenilen geldin denetimli piyasa ekonomisi” paylaşımı yaptı. ANKA Haber Ajansı’na da konuşan Babuşçu, şunları söyledi:
“Bir hatalı aranıyordu. Aranan hatalı olarak zincir marketler bulundu. Son 1 yıldaki yüksel enflasyonun 3 nedeni var. Birinci neden; yanlış faiz siyaseti. Faizlerin arttırılması gerekirken inatla düşürüldü. İkici olarak; döviz kurları karşımızda. Son bir yıldır döviz kurları yüzde 100’ün üzerinde arttı. Üçüncü neden de dünyada Rusya-Ukrayna savaşının da tesiriyle artan güç maliyetleri. Bence zincir marketlerin enflasyona katkısı yok. Esasen rekabetçi bir yapıları var ve o denli de kalması gerekir. Hür piyasa kaidelerinden uzaklaşılıp sabit fiyat sistemine geçilmesi kimi marketleri kaliteyi düşürmeye itebilir. Hatta kimi marketlerde kimi tüketim malları da bulunamayabilir.”
“AKP ALGI OPERASYONLARIYLA GÜNÜ KURTARMAYA ÇALIŞIYOR”
Ekonomist Cihan İhtilal Zelyut da “Hükümetin zincir marketlerle ilgili olarak yaptığı son düzenleme bence büsbütün bir acziyetin işareti” diyerek, şu değerlendirmeleri yaptı:
“Hükümet bugüne kadar vatandaşın gelirini arttırmayı başaramadı. Dönüp şirketlerin maliyetlerine baktığımızda onu da düşürmeyi başaramadı. Pekala hazirana kadar yani seçime kadar ne yapacak? Halka gösteri formunda güya pahalılıkla uğraş ediyormuş süsü vermek ismine şuan zincir marketlere savaş açmış durumda. Meğer o zincir marketlere giden besin eserlerinin maliyetlerine bakıldığında bu eserleri üreten çiftçinin yüzde 300 artan maliyetin altında ezilerek daha değerliye üretim yapabildiğini karşımıza çıkıyor. İktidarın vazifesi girdi fiyatlarındaki artışı önlemek olmalıydı meğer 20 yılı heba ettiler. Yalnızca işin sonunda 3 harfli marketlere savaş açarak algı çalışmasına imza attılar. AKP algı operasyonlarıyla günü kurtarmaya çalışıyor. Yani piyasaya müdahaleler ana sorun. Maliyet artışları dururken yalnızca şov maksadını taşıyan müdahaleler daha sonraki devirde arzı azaltmasına neden olabilir. O da yıkıcı sonuçlar doğurur.”
Yaşananları Macaristan’ın seçim devrine benzeten Ekonomist Yağız Kutay Işık ise şöyle konuştu:
“Türkiye’de iktidar özgür piyasayı kendi dileklerine nazaran yorumladığı devirler vakit zaman oldu. Zincir marketlerle ilgili alınan karar da aslında bunun bir örneği. Öteki bir emsali Macaristan’da Viktor Orban idaresinde gördük. Seçime üç ay kala fiyatlar donduruldu ve Türkiye’deki üzere bir muhalefet birleşmesine karşı Viktor Orban tekrardan seçimi kazandı. Lakin seçim sonrasında özgür piyasa şartlarına geri dönmek zorunda kaldı. Aslında yaptığı bu atılım de halkı kandırmaktan öbür bir şey değildi. Öte yandan Türkiye’de şeker fabrikaları, Et Balık Kurumu üzere devletin monopolünde olan ve fiyat spekülasyonlarını engelleyecek kurumlar varken bunlar özelleştirildi. Türkiye aslında bilhassa besin enflasyonunda da özel dalın kucağına düşmüş oldu.”
MACARİSTAN’DA NE OLMUŞTU?
Otokratik Başbakan Viktor Orban, 3 Nisan 2022 seçimleri nedeniyle bir kararname çıkararak, 1 Şubat Salı gününden 1 Mayıs 2022’ye kadar 3 ay müddetle tüm muhteşem marketlerin ve hatta en küçük marketlerin kapılarına, “Değerli müşterilerimiz! Hükümet temel besin hususlarının fiyatlarını dondurma kararı aldı. Buna dayalı olarak üç ay müddet ile altı temel besin hususunun fiyatları 15 Ekim 2021 fiyatlarına sabitlenmiştir” yazısının yer aldığı afişlerin asılmasını zarurî tutmuştu.
Yazının Kaynağına Buradan Ulaşabilirsiniz
