ZEYNEP BAYAR
EBRD tarafından gerçekleştirilen bir araştırmada, Türkiye’de bankaların kredi verme sürecinde bayan ve erkek teşebbüsçüler ortasında ayrımcılık yaptığı sonucuna varıldı.
J. Michelle Brock ve Ralph De Haas tarafından kaleme alınan araştırmada, Türkiye’deki bayan ve erkek girişimcilerin kredi müracaatlarında şartsız onay alma oranının tıpkı olduğu lakin bayan girişimcilerden kefil istenme oranının erkeklerden yüzde 26 daha fazla olduğu belirtildi.
VadiFinans’ye konuşan EBRD Kıdemli Ekonomisti J. Michelle Brock, Türkiye’de bayan girişimcilerin kredi müracaat sürecinde ayrımcılığa uğrama sebeplerini ve bu ayrımcılığın ülke iktisadına olan sonuçlarını kıymetlendirdi.
Araştırma, küçük işletmelere verilen kredilerde cinsiyet ayrımcılığını ortaya koymak hedefiyle 334 Türk banka çalışanı ile yapıldı. Raporda, ayrımcılığın temel olarak kredi müracaatında bulunan ve erkek hâkim kesimlerde çalışan bayanları etkilediği belirtildi. Öbür taraftan, genç banka çalışanlarının, 45 yaş üstü banka çalışanlarına nazaran bayan girişimcilerden kefil isteme oranlarının daha yüksek olduğu ortaya çıktı.
Brock, Türkiye’de tıpkı firmayı işleten ve tıpkı hünere sahip iki işletmecinin birebir ölçüde kredi talep ettiğini fakat bayan işletmecilerden kefil istenme oranının erkeklere nazaran yüzde 26 daha yüksek olduğunu söyledi. Bayan girişimcilerin babalarından ya da erkek kardeşlerinden kefil olmasını istediğini belirten Brock, bu durumun bayan işletmecinin toplumsal etrafı için epeyce maliyetli bir hal aldığını lisana getirdi.
Brock, bayanlardan kefil istenmesinin ülke iktisadına olan tesirini değerlendirdiği konuşmasında, bayan işletmecinin kefil bulamaması durumunda projeyi rafa kaldırdığını ya da bayanların çoğunlukta olduğu öbür bir kesime yönelmek zorunda kaldığını belirtti. Kârlı bir projenin gerçekleştirilememesinin şirketin büyümesini etkilediğini söyleyen Brock, bunun da dolaylı olarak devlet için düşük vergi gelirine neden olduğunu lisana getirdi.
“Genç bankacılar bayanlara kredi vermekte daha temkinli”
Genç banka çalışanlarının, 45 yaş üstü banka çalışanlarına nazaran bayan girişimcilerden kefil isteme oranlarının daha yüksek olmasının nedenini kıymetlendiren Brock, şu tabirleri kullandı:
“Aslında bu mantığa alışılmamış bir sonuç, zira çoklukla gençlerin daha açık fikirli olmasını bekleriz. Lakin gerçek şu ki, mesleğinize birinci başladığınızda, bilhassa bir çalışan olarak, bankanızın kredi verdiği kısımlar hakkında öğrenmeniz gereken çok şey vardır. Kâğıt üzerinde epeyce yeterli görünen bir adayın belgesiyle ne yapacağınız konusunda kararsız olabilirsiniz ve perde gerisinde farkında olmadığınız bir şeyler olabileceğinden endişeleniyorsunuzdur. Zira bilhassa inşaat, gemicilik yahut öteki erkek hâkim bölümlerde bayanları görmeye alışık değilsinizdir. Bizim yorumumuz, belirsizlik ortamında bu genç çalışanların bir nevi para kaybetme riskini azaltmak için kefil isteyerek kendini müdafaaya ittiğidir.”
Ayrımcılığın önlenmesine yönelik 3 strateji belirlendi
Araştırmada, bayan girişimcilerin maruz kaldığı ayrımcılığın önlenmesi maksadıyla 3 stratejinin uygulanması öneriliyor. Bunlardan birincisi, kredi temin etmede misyonlu genç banka çalışanlarının bulunduğu kümelere daha kıdemli çalışanların eklenmesi.
İkinci olarak, örtük önyargıların gerçek dünyadaki tesirini hafifletmeye yönelik stratejilerin izlenmesi tavsiye ediliyor. Örneğin, bankaların bayanlara kefilsiz kredi vermek için şube seviyesinde gayeler belirlemesi ve bu amacı karşılayamayan şubelerin sorumlu tutması üzere. Ya da, başarılı bayan girişimcilerin bankaların iç bağlantı ve eğitim programlarına entegre edilmesi öneriliyor.
Üçüncü olarak, banka kredilendirmelerinin büsbütün algoritmik karar verme usulü ile değiştirilebileceği öneriliyor. Lakin, raporda algoritmik kredi puanlamasının, örtük önyargılara eğilimli bölümlerde yüz yüze ayrımcılığı azaltabilirken, kredi verme açısından toplumsal kümeler ortasındaki eşitsizlikleri azaltmada başarısız olabileceği belirtiliyor.
Sonuç olarak, dünya genelinde bayan girişimcilerin erkek girişimcilere nazaran bankalardan daha az borçlandığı düşünüldüğünde, bu araştırma ile Türkiye’de de bayan girişimcilerin üretken kapasitesini gereğince kullanmasını engelleyen kredi kısıtlamalarıyla karşılaştıkları savunuluyor. Türk bankalarının yakın vakitte, bu araştırma özelinde şirket içi bir çalışma yapıp yapmayacağı da merak konusu.
