Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) 2023 yılına ait taban fiyat talebini açıkladı.
DİSK AR tarafından hazırlanan Taban Fiyat Araştırması’nı açıklayan DİSK Lideri Dilek Çerkezoğlu, tartışmalı ve eksik hesaplanan TÜİK datalarında dahi enflasyon yüksek 85,5 olduğunu, işçilerin enflasyonun yüzde 125 ile yüzde 140 ortasında gerçekleştiğini vurguladı. Çerkezoğlu, “İnsanca bir taban fiyatın net 13 bin 200 lira olması gerekir“ dedi.
Çerkezoğlu, bulgularını aktardığı Minimum Fiyat araştırmasında özet bugular şöyle:
- Türkiye taban ücretliler ülkesi haline geliyor!
Gerek resmi bilgiler gerekse bağımsız araştırmalar Türkiye’de minimum fiyatla çalışanların kapsamının epey yüksek olduğunu gösteriyor. Merkez Bankası ve DİSK-AR dataları taban fiyat civarında bir fiyatla çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca personel taban geçim için yetersiz olan minimum fiyatla geçinmeye çalışırken, emekçilerin bir kısmı de yasal taban fiyata dahi erişemiyor.
- Toplu pazarlık oranı düşük, minimum fiyatlı oranı yüksek!
AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya nazaran Türkiye’de genel olarak yüzde 7,5, özel bölümde ise yüzde 6’nın altındadır. Bu durum Türkiye’de minimum fiyat civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde minimum fiyatlar çalışanların kapsamını düşürüyor. Taban fiyat kapsamının düşürülmesinin yolu, örgütlenmenin önündeki manilerin kaldırılarak toplu pazarlık kapsamının genişletilmesidir.
- Asgari fiyat ile öteki emek gelirleri ortasındaki makas kapanıyor, minimum fiyat ortalama fiyata yaklaşıyor
Asgari fiyattaki artış oranının başka emek gelirlerine yansımaması, düşük toplu iş mukavelesi kapsama ve sendikalaşma oranları, fiyatı ortalama fiyat haline getiriyor. Türkiye’de öbür emek gelirleri artışının sonlu kalması sonucunda minimum fiyat ile başka fiyatlar ortasındaki makas kapanıyor ve minimum fiyat civarı fiyatla çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok işçi taban fiyata yakın fiyatlarla çalışır hale geliyor. Türkiye süratle taban ücretliler ülkesine dönüşüyor.
Ücretler minimum fiyat seviyesine geriliyor. 2005 yılında aylık ortalama fiyat ve maaş geliri taban fiyatın 2,2 katı iken, 2020’de taban fiyatın 1,7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına nazaran ise taban fiyatın ortalama işgücü karına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi.
- Asgari fiyatın kişi başına GSYH’ye oranı düşüyor
1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı seviyesinde olan minimum fiyat, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43,7’ye geriledi. 2016’da taban fiyatın kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59,7 iken 2022’de yüzde 43,7’ye geriledi. Asgari fiyat kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt taban fiyatın 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi.
- Çalışanların yarısı asgari fiyat civarı ve altında fiyat alıyor
2021 yılı prestijiyle taban fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alan çalışanların oranı yüzde 48,7’dir. Bu oran özel bölümde, bayanlarda ve kayıtdışı çalışanlarda daha da yükselmektedir.
- Özel dal emekçilerinin yüzde 65’i asgari ücretli
Özel dal emekçilerinin yüzde 21,7’si minimum fiyata erişemiyor. Özel kesimde minimum fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 50,4 ve taban fiyat civarında çalışanların oranı (yüzde 10 komşuluğunda) yüzde 64,7’dir.
- Kayıtdışı çalışanların dörtte üçü taban fiyata erişemiyor
Kayıtdışı çalışanlarda taban fiyat ve altında fiyat alanların oranı (yüzde 5 komşuluğu) yüzde 84,7’dir. Kayıtdışı çalışanların yüzde 23’ü 1.500 TL’nin altında bir gelir elde etmektedir.
- Kadınların yüzde 60’ı minimum fiyatla çalışıyor
Kadınların çok büyük bir kısmı minimum fiyat ve daha altında fiyatlarla çalışmaktadır. Asgari fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alanların oranı genelde yüzde 48,7 iken bayanlarda yüzde 55,6’ya yükselmektedir.
- Türkiye Avrupa’da taban fiyatın en düşük olduğu ülkeler arasında
2012’de Avrupa’da Türkiye’den düşük minimum fiyata sahip 12 ülke varken, 2022’de bu sayı 2’ye düştü. Türkiye’den daha düşük minimum fiyata sahip iki ülke Bulgaristan ve Arnavutluk’tur.
- Dolar cinsinden minimum fiyat en düşük seviyesinde
2008’de yıllık 371 ABD doları olan taban fiyat 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak minimum fiyat dolar cinsinden gerilemeye başladı. Asgari fiyat TL’nin bedel kaybının hızlanmasıyla 2022 yılı ortalaması olarak 298 ABD dolarına kadar geriledi.
- Asgari fiyat 25 Cumhuriyet altınından 9 altına geriledi
Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına göre 2003 yılında taban fiyatın yıllık meblağı ile 25 altın alınabilirken 2022’de yıllık net taban fiyatla yalnızca 9 Cumhuriyet altını alınabilmektedir.
