Türkiye Devrimci Personel Sendikaları Konfederasyonu (DİSK) 2023 yılına ait taban fiyat talebini açıkladı.
DİSK AR tarafından hazırlanan Minimum Fiyat Araştırması’nı açıklayan DİSK Lideri İstek Çerkezoğlu, tartışmalı ve eksik hesaplanan TÜİK bilgilerinde dahi enflasoyn yükset 85,5 olduğunu, işçilerin enlfasyonun yüzde 125 ile yüze 140 ortasında gerçekleştiğini aktararak, “İnsanca bir minimum fiyatın net 13 bin 200 lira olması gerekir“ dedi.
Çerkezoğlu, bulgularını aktardığı Minimum Fiyat araştırmasında şu noktalara dikkta çekildi:
Merkez Bankası ve DİSK-AR dataları minimum fiyat civarında bir fiyatla çalışanların oranının yüzde 50’lerde olduğunu gösteriyor. Milyonlarca personel taban geçim için yetersiz olan taban fiyatla geçinmeye çalışırken, çalışanların bir kısmı de yasal minimum fiyata dahi erişemiyor.
AB ülkelerinde ortalama toplu pazarlık kapsama oranı yüzde 60’ların, OECD ülkelerinde yüzde 30’ların üzerinde iken ILO’ya nazaran Türkiye’de genel olarak yüzde 7,5, özel kesimde ise yüzde 6’nın altında. Bu durum Türkiye’de minimum fiyat civarında çalışanların oranını artırırken AB ülkelerinde taban fiyatlar çalışanların kapsamını düşürüyor.
Ücretler minimum fiyat seviyesine geriliyor
Türkiye’de öbür emek gelirleri artışının sonlu kalması sonucunda minimum fiyat ile öbür fiyatlar ortasındaki makas kapanıyor ve minimum fiyat civarı fiyatla çalışanların oranı artıyor. Giderek artan bir biçimde daha çok işçi minimum fiyata yakın fiyatlarla çalışır hale geliyor. Türkiye süratle minimum ücretliler ülkesine dönüşüyor.
Ücretler minimum fiyat seviyesine geriliyor. 2005 yılında aylık ortalama fiyat ve maaş geliri minimum fiyatın 2,2 katı iken, 2020’de taban fiyatın 1,7 katına geriledi. İşgücü maliyeti araştırmalarına nazaran ise minimum fiyatın ortalama işgücü çıkarına oranı 2012’de yüzde 44 iken 2020’de yüzde 73’e yükseldi.
Asgari fiyatını ulusal gelire oranı düştü
Araştırmaya nazaran, 1974’te kişi başına GSYH’nin yüzde 80,6’sı seviyesinde olan taban fiyat, 2022 yılında GSYH’nin yüzde 43,7’ye geriledi. 2016’da taban fiyatın kişi başına GSYH’ye oranı yüzde 59,7 iken 2022’de yüzde 43,7’ye geriledi. Taban fiyat kişi başına gelire paralel olarak artsaydı brüt taban fiyatın 2022’de ortalama 5 bin 738 TL değil, 10 bin TL’nin üzerinde olması gerekirdi.
Özel kesimde çalışanları yüzde 65’i minimum ücretli
Özel bölüm emekçilerinin yüzde 21,7’si minimum fiyata erişemiyor. Özel bölümde taban fiyat ve altında fiyatla çalışanların oranı yüzde 50,4 ve minimum fiyat civarında çalışanların oranı yüzde 10 yakınlığında yüzde 64,7’düzeyinde.
Kadınların yüzde 60 taban ücretli
Kadınların çok büyük bir kısmı minimum fiyat ve daha altında fiyatlarla çalışmaktadır. Taban fiyatın yüzde 10 fazlası ve altında fiyat alanların oranı genelde yüzde 48,7 iken bayanlarda yüzde 55,6’ya yükseliyor.
Türkiye Avrupa’da en düşüklerden
2012’de Avrupa’da Türkiye’den düşük taban fiyata sahip 12 ülke varken, 2022’de bu sayı 2’ye düştü. Türkiye’den daha düşük minimum fiyata sahip iki ülke Bulgaristan ve Arnavutluk olarak izlendi.
Dolar cinsinden en düşük
2008’de yıllık 371 dolar taban fiyat 2016’da 430 dolara yükseldi. Sonra ekonomik ve siyasal istikrarsızlığa bağlı olarak taban fiyat dolar cinsinden gerilemeye başladı. Taban fiyat TL’nin kıymet kaybının hızlanmasıyla 2022 yılı ortalaması olarak 298 dolara kadar geriledi.
Merkez Bankası’nın yıllık ortalama Cumhuriyet altını fiyatlarına nazaran 2003 yılında taban fiyatın yıllık meblağı ile 25 altın alınabilirken 2022’de yıllık net taban fiyatla yalnızca 9 Cumhuriyet altını alınabiliyor.
Avrupa İstatistik Ofisi (Eurostat) Avrupa Birliği (AB) ülkelerinde minimum fiyatın avro cinsinden yıllık ortalama değişimine ait hesaplamalar yapmaktadır. Eurostat’a nazaran Türkiye, Avrupa ülkeleri içinde en düşük üçüncü minimum fiyata sahip üçüncü ülke. Eurostat dataları brüttür. Türkiye’den daha düşük minimum fiyata sahip ülkeler aylık 268 avro ile Arnavutluk ve aylık 363 avro ile Bulgaristan olarak görülüyor.
2022’de AB ülkeleri içinde en yüksek minimum fiyat aylık 2 bin 313 avro ile Lüksemburg’a ilişkin. Minimum fiyat Belçika’da bin 842, İrlanda’da bin 774, Hollanda’da bin 756, Almanya’da bin 744, ve Fransa’da bin 645 euro.
ABD’de personel bin 210 euro taban fiyata sahipken, İspanya bin 166, Yunanistan 831, Portekiz 823, Malta 792, Polonya 642 ve Romanya 516 euro taban fiyata sahip. Böylelikle Türkiye’deki minimum fiyat yalnızca Yunanistan, Portekiz ve İspanya üzere Avrupa Birliği’nin Güney ülkelerinden ve ABD’den değil, Polonya, Romanya ve Macaristan üzere Doğu Avrupa ülkelerinden de düşük.
