Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, TBMM Genel Heyetinde, bakanlığının 2023 yılı bütçesi üzerinde yaptığı konuşmada, 2020 ve 2021’deki salgının üzerine 2022 yılında eklenen savaşla birlikte tahminen de son yüzyılın en şiddetli geçen devrini geride bıraktıklarını söyledi.
Bu periyotta ABD ve Avrupa’da enflasyonun neredeyse son yarım asrın en yüksek düzeyine çıktığını; yüksek enflasyon nedeniyle para siyasetleri sıkılaşırken, finansman maliyetlerinin arttığını ve resesyon beklentilerinin güçlendiğini tabir eden Nebati, 2022’de global büyümenin yüzde 3,2’ye gerilemesinin öngörüldüğünü aktardı.
Türkiye iktisadının salgına, jeopolitik risklere ve savaşa karşın sergilediği güçlü büyüme ile ne derece sağlam temeller üzerinde yükseldiğini tüm dünyaya bir sefer daha gösterdiğinin altını çizen Nebati, satın alma gücü paritesine nazaran 2002’de 730 milyar dolar olan GSYH’nin 2021’de 2,95 trilyon dolara çıktığını, Türkiye’nin bu devirde 7 basamak yükselerek dünyanın en büyük 11’inci iktisadı olduğunu vurguladı.
Kişi başına gelirde, gelişmiş ülkelerle Türkiye ortasındaki makasın kapanmakta olduğunu; kişi başına gelirin AB ortalamasının yüzde 72’sine ulaştığını lisana getiren Nebati, üretim ve istihdam kapasitesini artıran Türkiye’nin, 2021 yılında yüzde 11,4 ile G20 ülkeleri ortasında en süratli büyüyen ülke olduğunu anlattı. Nebati, güçlü performansın 2022 yılında da sürdüğünü; Türkiye’nin birinci üç çeyrekte yüzde 6,2 ile dünya ortalamasının epey üzerinde büyüdüğünü belirtti.
Nebati, dünyanın güçlü şartlarla uğraş ettiği böylesine bir devirde Türkiye’nin tam 9 çeyrektir kesintisiz büyümeyi başardığını, daha da hoş olanın, makine-teçhizat yatırımlarının 12 çeyrektir artmaya devam etmesi olduğunu lisana getirdi.
“Türkiye İktisat Modeli’ni hayata geçirdik”
Nebati, “Ülkemizi kur, faiz, enflasyon sarmalına hapsedip sonra da bu sıkıntıları dışarıdan dayatılan reçetelerle çözmeye kalkarsanız fasit bir daire içine hapsolur ve zerre yol alamadan kendinizi tekrar başlangıç noktasında bulursunuz.” tabirini kullandı. Bakan Nebati, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Velhasıl tarihin tekerrürden ibaret olduğunu zannedenler ile tarihe istikamet verenlerin ayrıldığı nokta işte buradadır. Bizler tekerrüre düşmeden ülkemizi bir üst düzeye taşıyacak olan adımı, Sayın Cumhurbaşkanımızın liderliğinde kararlılıkla atmaktan çekinmedik. Yatırımı, istihdamı, üretimi ve ihracatı odağına alan Türkiye İktisat Modeli’ni hayata geçirdik. Bu sayede üretimimizin ve ihracatımızın katma bedelini, bilgi, teknoloji ve inovasyon yükünü artıracak yatırımları sürdürerek milletlerarası rekabet gücümüzü her geçen gün yükselteceğiz. Bizim temel amacımız, büyük ve güçlü bir Türkiye’yi beraberce inşa etmektir. Siyasetlerimizin odağında her vakit milletimizin refahı yer almıştır. İstihdamı artırmak bizler için hayati değerdedir.”
Gayretlerinin meyvesini aldıklarını, salgın sonrası periyotta sağladıkları istihdamla Türkiye’nin birçok ülkeden olumlu istikamette ayrıştığını vurgulayan Nebati, “İlk 10 ayda istihdam artışı 1 milyon 227 bin kişi olmuştur. Ekim prestijiyle istihdam 31,2 milyon düzeyiyle tarihi dorukları görmüştür.” diye konuştu.
İhracatın, kasım prestijiyle yıllık 253 milyar doları aşarak Cumhuriyet tarihinin en yüksek düzeyine ulaştığını anlatan Nebati, turizmde de Türkiye’nin en çok ziyaretçi çeken dördüncü ülke pozisyonunda olduğunu; 2022 yılında 51 milyonun üzerinde ziyaretçi ve 46 milyar dolar turizm geliri beklendiğini tabir etti.
İthalatın yüksek güç fiyatları sonucunda yıllık 360 milyar dolara ulaştığını, cari açığın, ihracat ve turizmin değerli katkısına karşın, güç ve altın ithalatına bağlı olarak arttığına işaret eden Nebati, ekim prestijiyle yıllık cari açığın 43,5 milyar dolara, güç ve altın hariç cari fazlanın ise 49 milyar dolara ulaştığını hatırlattı.
Güçlü büyümeye karşın güç ve altın hariç cari fazladaki artışın sürmesinin, Türkiye İktisat Modeli sayesinde elde ettikleri bir kazanım olduğuna dikkati çeken Nebati, şunları kaydetti:
“Cari dengeyi kalıcı olarak güzelleştirmek en kıymetli önceliklerimizdendir. Fakat hepimiz, güçte dışa bağımlı olmanın cari süreçler istikrarındaki olumsuz yansımalarının farkındayız. Düşünün, global güç fiyatları geçen sene ile tıpkı düzeyde kalsaydı bugün daima birlikte cari fazlayı konuşuyor olacaktık. Güçte ulusal kaynaklarımızın hissesini ve güç verimliliğini daha da artırmaya devam edeceğiz. Tüm zorluklara ve problemlere gerçekçi ve kalıcı tahliller buluyor, isabetli ve proaktif politikalarımızla ihracat menzilimizi ve eser çeşitliliğimizi daha fazla artırmak için var gücümüzle çalışıyoruz.”
“Gerek tüketici gerek üretici enflasyonunda düşüşler devam edecektir”
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, enflasyonla ilgili, “Yüksek enflasyonun sebep olduğu tüm sıkıntıların farkındayız ve enflasyonla çabayı en değerli önceliğimiz olarak görüyoruz.” açıklamasında bulundu.
Enflasyonun, istisnasız tüm ülkelerin en önemli sorunu olduğunu ve emtia fiyatlarındaki yüksek seyir, tedarik zincirlerindeki aksamalar ve arz kısıtlarının tüm dünyada yüksek enflasyona neden olduğunu aktaran Nebati, “Bu süreçte ülkemizde de enflasyon görünümünde besbelli bir bozulma yaşadık. Bizler, enflasyonla uğraşımızı üretim ve yatırım daralmasına, istihdam kayıplarına yol açmadan insan odaklı yaklaşımla sürdürmeye devam ediyoruz. Vatandaşlarımızın enflasyona karşı alım güçlerini korumak için gelir ve harcama siyasetlerini son derece aktif bir biçimde kullanıyoruz.” görüşünü paylaştı.
Yıllık enflasyonun, kasım ayındaki tepesinden gerilemeye başladığını, kur muhafazalı mevduat ve katılma hesapları ve öbür siyasetler sayesinde Türk lirasında sağladıkları istikrarlı seyrin, bu sonucun alınmasında tesirli olduğunu tabir eden Nebati, “Önümüzdeki devirde, global emtia fiyatları, döviz kuru gelişmeleri ve beklentilerde görülecek iyileşmelerle birlikte gerek tüketici gerek üretici enflasyonunda düşüşler devam edecektir.” dedi.
Bakan Nebati, bankacılık dalının güçlü sermaye yapısı ve yüksek faal kalitesi ile KOBİ’ler başta olmak üzere gerçek kesime kaynak sağlamaya devam ettiğini, imalat sanayi ve ticaret kesimlerini önceliklendirdiklerini, bu yıl gerçekleşen ticari kredi artışının yüzde 35’inin imalat endüstrisinden, yüzde 19’unun ise ticaret kesiminden kaynaklandığını açıkladı. Nebati, bu yıl uygun faizli ve uzun vadeli 150 milyar lira meblağında kredi imkanını da ihracatçılara ve turizm dalına sağladıklarını anımsattı.
Kur muhafazalı mevduat uygulaması
Nebati, 2022 yılında güçlü global finansal şartlara karşın kur muhafazalı mevduat (KKM) ve katılma hesaplarının, Türkiye’de finansal istikrarın korunmasında son derece faal bir rol oynadığını belirterek, “KKM ile döviz kurlarında oynaklığı azaltmayı, TL’ye olan inancı artırmayı, finansal istikrarı güçlendirerek sürdürmeyi ve vatandaşlarımızın tasarruflarını kur dalgalanmalarına karşı müdafaayı hedefledik ve bunu da başardık. Şu an 2,2 milyon mudimiz yaklaşık 1,5 trilyon liralık tasarrufunu bu hesaplarda kıymetlendirmektedir.” diye konuştu.
Nureddin Nebati, konuşmasına şöyle devam etti:
“Bu büyüklük toplam TL mevduatların yaklaşık üçte birine, toplam vadeli mevduatların ise dörtte birine ulaşmış durumdadır. TL mevduatın ortalama vadesi ise yaklaşık 2 katına yükselerek kesimin en kıymetli risklerinden olan vade uyumsuzluğunda değerli güzelleşmeler sağlanmıştır. İlaveten, döviz tevdiat hesaplarının toplam mevduat içindeki hissesi yüzde 70,9’dan yüzde 50’ye gerilemiştir. Bakın bu somut datalar, yapılan tüm tenkitlere karşın KKM’nin finansal sisteme ve ekonomimize ne kadar büyük yararlar sağladığını da açıkça ortaya koymaktadır. Altını çizmek isterim ki bir uygulamayı değerlendirirken, onun yalnızca maliyetine odaklanırken, katkılarını göz gerisi etmek, katiyen objektif bir kıymetlendirme değildir. Ayrıyeten, bütün yıl boyunca dilinize pelesenk ettiğiniz KKM’nin maliyeti giderek azalıyor. Ocak-ekim devrinde KKM’ye bütçeden 91,6 milyar lira harcama yapılırken, kurdaki istikrar ile kasım ve aralıkta şu ana kadar bütçeden rastgele bir transfer yapılmamıştır.”
EYT açıklaması
Hazine ve Maliye Bakanı Nureddin Nebati, “Emeklilikte yaşa takılanlar (EYT) ile ilgili çalışmayı da tüm paydaşların görüşlerini dikkate alarak titizlikle yürütüyoruz. Çalışmanın ayrıntıları Sayın Cumhurbaşkanımız tarafından en kısa vakitte kamuoyuna açıklanacaktır.” dedi.
Nebati, TBMM Genel Şurasında, bakanlığının 2023 yılı bütçesi üzerinde yaptığı konuşmada, maliye siyasetlerinin sacayaklarından biri olan gelir siyasetlerinin ehemmiyetinin günbegün arttığını söyledi.
Vergi siyasetlerinin odak noktasının, vatandaşlara en yüksek kalitede hizmet sunmak, döktükleri alın terini korumak ve refahlarını artırmak olduğunu tabir eden Nebati, 20 yıldır AK Parti hükümetleri olarak önceliklerinin her vakit dar ve orta gelirli vatandaşlar olduğunu vurguladı.
Asgari fiyatı enflasyon üzerinde artırdıklarını, taban fiyata isabet eden gelirleri vergiden istisna ettiklerini, vatandaşların alım güçlerini artırmak için temel besin eserlerindeki KDV’yi yüzde 1’e indirdiklerini belirten Nebati, “Doğal afetler, salgın ve savaşın vatandaşlarımız üzerindeki olumsuz tesirlerini sonlandırmak gayesiyle gerekli tüm düzenlemeleri yaptık. Bu kapsamda, 2022 yılında 276,8 milyar lira vergi gelirinden vatandaşlarımız lehine vazgeçtik.” diye konuştu.
“Yatırım, istihdam, üretim ve ihracat bizim olmazsa olmazlarımız.” diyen Nebati, bu anlayışla ihracatçı şirketler ile sanayi sicil dokümanını haiz imalatçı şirketler için kurumlar vergisini 1 puan indirdiklerini, makine teçhizat yatırımlarında vergisel dayanakları güçlendirdiklerini söyledi.
Türkiye’nin büyümesi açısından hayati kıymeti olan bu düzenlemeleri, vergi yükünün daha adil dağılımını sağlayarak gerçekleştirdiklerini lisana getiren Nebati, “Vurgulamak isterim ki dünyadaki öteki uygulamalarla kıyaslandığında ülkemizde argüman edildiği üzere yüksek bir vergi yükü olmadığı net bir biçimde görülecektir. Genel vergi yükümüz yüzde 41 olan AB ve yüzde 34 olan OECD ortalamasının epey altındadır. OECD toplam vergi yükü sıralamasına nazaran 2021 yılında Türkiye yüzde 22,8 ile en düşük vergi yüküne sahip beşinci ülke pozisyonundadır.” bilgisini paylaştı.
Nebati, 6,9 milyon vergi mükellefinin yanı sıra tüm vatandaşlara 7 gün 24 saat hizmet verdiklerini belirterek, “Çalışma arkadaşlarıma daima şunu söylüyorum; en âlâ hizmet size en az muhtaçlık duyulan hizmettir. Vatandaşımız bu sistemleri kullanırken sizi aramaya muhtaçlık duymasın, işini basitçe halletsin. Bu doğrultuda, tüm uygulamalarımıza tek bir yerden erişilebilecek dijital vergi dairesini de inşallah en kısa müddette hizmete alacağız.” dedi.
“Gri liste sürecinin sonlandırılması için tüm adımlar kararlılıkla atılmaktadır”
Mali Hataları Araştırma Konseyi’nin (MASAK), hata gelirlerinin aklanması ve terörizmin finansmanının önlenmesi için çalışmalarını aralıksız sürdürdüğünü bildiren Nebati, “Bu yıl kabahat gelirlerinin aklanmasının önlenmesi kapsamında 20 bini aşkın kişi hakkında araştırma yapılmıştır. Ayrıyeten, terörizmin finansmanı kapsamında 66 kişi ve 14 kuruluşun malvarlıkları dondurulmuştur.” tabirlerini kullandı.
Finansal Hareket Misyon Gücü’nün (FATF) tavsiyelerinin yerine getirilmesi ve gri liste sürecinin sonlandırılması için tüm adımların kararlılıkla atıldığını aktaran Nebati, Ekim ayında FATF’nin, Türkiye’nin ek ve olumlu adımlar attığını beyan ettiğinin altını çizerek, Türkiye’nin gri liste sürecinin, varlık barışı düzenlemeleriyle rastgele bir temasının kelam konusu olmadığını bildirdi.
Hükümetleri periyodunda sağlanan mali disiplin ve elde edilen makroekonomik istikrar sayesinde bütçeden faize ayrılan hissenin daima azaldığını lisana getiren Nebati, “Böylece bizler kaynaklarımızı artık faize değil, gençlerimizin eğitimine, vatandaşlarımızın sıhhat gereksinimlerine ve yatırım alanlarına tahsis ediyoruz. Misyona geldiğimizde neredeyse bütçenin yarıya yakını faize gidiyordu. 2002’de yüzde 43,2 olan faizin bütçe içindeki hissesini 2022 yılı başlangıç bütçesinde yüzde 13,7 olarak öngörmüştük. Yıl sonunda bu oranın da altında kalarak, yüzde 10,5’e gerilemesini bekliyoruz.” diye konuştu.
Nebati, 2023 yılı bütçe açığının GSYH’ye oranının yüzde 3,5 olarak gerçekleşeceğini öngördüklerini, bu oranı program periyodu sonunda yüzde 1,5’e kadar indirmekte kararlı olduklarını söyleyerek, “Ayrıca 2024 yılından itibaren bütçenin faiz dışı fazla vermesini de bekliyoruz.” dedi.
Bakan Nebati, vatandaşları güç fiyatlarına karşı muhafazaya yönelik dünyada eşine az rastlanacak adımlar attıklarını vurgulayarak, “Doğal gaz ve elektrik sübvansiyonlarımıza 2023 yılı bütçesinden öngörülen kaynak 530 milyar liradır. Şu çok net bilinmelidir ki 2023 yılı bütçemizle de 85 milyon vatandaşımızın her daim yanında olmayı sürdüreceğiz.” tabirlerini kullandı.
Bütçede, tarıma ayrılan kaynağı 142,9 milyar liraya yükselttiklerini kaydeden Nebati, 2023’te çiftçiler için hazine faiz takviyeli kredi için 21,5 milyar lira fiyatında, esnaf ve sanatkarlar için de 11 milyar lira ödenek ayrıldığını anlattı.
Kamu borç idaresinde değerli başarılara imza attıklarını aktaran Nebati, pek çok aksiliğe göğüs gerdikleri çetin bir yılda borçlanmanın kompozisyonunda, vadesinde ve maliyetinde değerli bir güzelleşme sağladıklarını söz etti.
Hazine ve Maliye Bakanı Nebati, global piyasalarda finansmana erişimin zorlaştığı bir devirde yurt dışı piyasalardan hedefledikleri finansman fiyatına ulaştıklarını, “Yılbaşından bu yana gelişmekte olan ülke tahvillerinden 85 milyar dolarlık çıkış yaşanmıştır. Bu periyotta gerçekleştirdiğimiz 11 milyar dolarlık ihraç, ülkemize yönelik yatırımcı itimadının ve finansmana erişim kabiliyetimizin yüksek olduğunu bir sefer daha göstermiştir.” dedi.
Nebati, 2023 yılı hazine finansman programında, borçlanmanın yüklü olarak TL cinsinden yapılması ve yurt içi döviz cinsi borç stokunun azaltılmasının hedeflendiğini, güçlü nakit rezervi tutulması siyasetine da devam edileceğini bildirdi.
Bakan Nebati, kelamlarını şu biçimde sürdürdü:
“Türkiye brüt dış borç stoku da 444 milyar dolar düzeyinde yatay seyrederken GSYH’ye oranı azalmaktadır. Türkiye’nin toplam borçluluğu, kamu, özel, hane halkı ve finansal kesim olmak üzere ekonomimizin tüm aktörlerinde düşüş eğilimindedir. 2021 sonunda yüzde 163 olan toplam borç yükümüz üçüncü çeyrekte yüzde 140’a gerilemiştir. Gelişmekte olan ülkelerin ortalamaları yüzde 254, global ortalama da yüzde 343. Biz ne yaptık? Tüm dünyanın bu yüksek borçlulukla nasıl çaba edeceğini tartıştığı bir vakitte, ülkemizin zati düşük olan borçluluğunu daha da azalttık. Güç fiyatları nedeniyle kaçınılmaz olarak cari istikrarda bozulma yaşadığımız bu periyotta bile bunu sağladık. Üstelik bunu yaparken rezervlerimizi koruduk ve artırdık. Merkez Bankası toplam brüt rezervini yıl sonundaki 111 milyar dolar düzeyinden bugün 125 milyar dolara çıkardık. Bu başarıyı iktisadımızı daraltmadan, bilakis büyüterek, güçlendirerek ve istihdam sağlayarak elde ettik. Üstelik tüm bunları başka iktisatların yavaşladığı bir devirde yaptık.”
